"No colo" e "em colo"

Non sabía eu que en portugués se adoita usar a expresión em colo, sen o artigo, como equivalente da galega no colo. Haberá un mes, estando a ler unha páxina de literatura portuguesa -non sabería agora dicir cal-, percibín a diferenza. Entón lembrei que, lendo uns meses antes o Itinerario de Egeria, achara a construción latina in collo. Referíndose Exeria ao público asistente a unhas cerimonias relixiosas en Xerusalén, reparou que entre aquel público había moitas nais que levaban os seus meniños "in collo".

Non sei agora se a construción latina é indicio decisivo sobre o país de onde era oriúnda a autora. Quen nos vai asegurar que esa expresión non se empregaba tamén noutras partes de Hispania ou mesmo do Imperio naquel tempo? O que non sei explicar, de por parte, é como xurdiu a diferenza descrita entre a expresión galega e a portuguesa. A innovadora neste caso sería a nosa. Porén cando e por que se produciu?

Hai anos, oíndo falar os meus compañeiros de estudo procedentes das zonas próximas a Muros e Carnota, chamárame moito a atención cando usaban a expresión en cas X co mesmo valor con que nós, os do baixo Ulla, usabamos estoutra: na de X. Poñamos exemplos. Eles dicían, un supoñer: "Miña nai vai en cas Antona" onde nós diciamos: "Miña nai vai na de Antona". Enténdese que nesta última se elide a palabra casa. Se lla repoñemos, daranos o enunciado Miña nai vai na casa de Antona. Sendo así, está claro que entre dúas zonas de Galicia non moi distantes, ambas situadas na parte occidental do territorio, nalgún momento se produciu unha notábel variación na expresión do 'lugar onde' (ubi) e 'a onde' (quo) co substantivo casa; tan notábel é que ou aló prescinden do artigo ou acó se introduce coa preposición en, é dicir, exactamente igual que no caso de "em colo" versus "no colo". Neste caso, como digo, "en cas(a)" e "na (casa) de", respectivamente.

Tamén agora a innovación se produciu no baixo Ulla. A conservación dun estadío máis antigo está testemuñado pola expresión muradá. Se en latín do século IV se dicía por acá "in collo" e "in casa" como parece testemuñar Exeria, Galicia é innovadora verbo de Portugal no referente a "no colo" versus "en colo". O baixo Ulla éo verbo de Muros/Carnota no referente a "na casa" versus "en casa"; ou mellor dito, "en cas", que daquela a min tan ben me soou pois estaba próximo aínda o día no que eu aprendera que en francés, onde nós diciamos "na de Pedro", dicían "chez Pierre", algo así como "*cas Pedro".